انجام پایان نامه مدیریت روستایی
در راستای آموزش انجام پایان نامه مدیریت روستایی سعی در ارائه نمونه فصل 5 داریم تا علاقه مندان به انجام پایان نامه مدیریت روستایی بتوانند با ذکر منبع از این متن در انجام پایان نامه خود استفاده نمایند. انجام پایان نامه مدیریت روستایی حاضر در سال 93 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به سرانجام رسیده است.
5-1- مقدمه
در فصل حاضر ابتدا خلاصه ای از انجام پایان نامه مدیریت روستایی حاضر ارائه می گردد؛ سپس به بررسی و تفسیر یافته های به-دست آمده از آمار توصیفی و استنباطی پرداخته می شود و در ادامه، از این یافته ها، نتیجه گیری به عمل خواهد آمد. در پایان نیز، با توجه به نتایج و بحث های به عمل آمده در راستای نتایج، پیشنهادهایی کاربردی و پژوهشی با هدف بهبود مدیریت روستایی بر مبنای حکمروایی شایسته بهره‌مند از سرمایه اجتماعی ارائه می شود.
5-2- خلاصه
تحقق حکمروایی شایسته نیازمند بهره‌گیری از سرمایه‌های موجود در جامعه روستایی بویژه سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی شامل مولفه هایی از جمله شبکه اجتماعی، اعتماد و مشارکت و آگاهی اجتماعی می باشد. هر چند تا کنون مطالعاتی درباره حکمروایی شایسته در مدیریت روستایی انجام شده؛ اما مطالعات چندانی درباره رابطه سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته در مدیریت روستایی صورت نگرفته است. لذا این تحقیق با هدف بررسی سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته در مدیریت روستایی در شهرستان جویبار انجام شد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی، از لحاظ درجه نظارت و کنترل میدانی، از لحاظ گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی و به دلیل راهبرد، پیمایشی بود. جامعه آماری این تحقیق شامل 12654 نفر از سرپرستان خانوار روستایی شهرستان جویبار در طی سال‌های 1391-1393 بودند. پاسخگویان با استفاده از روش نمونه گیری خوشه‌ای چندمرحله ای تصادفی انتخاب شدند. بدین منظور در ابتدا، دو بخش شهرستان جویبار، یعنی مرکزی و گیلخواران به عنوان طبقه در نظر گرفته شد و در مرحله بعد، برخی از دهستان‌ها از هر طبقه به صورت تصادفی ساده انتخاب گردید (سیاهرود و حسن رضا از بخش مرکزی و چپکرود از بخش گیلخواران). سرانجام به صورت خوشه‌ای، به نمونه‌گیری از روستاهای منتخب هر بخش با در نظر گرفتن قاعده انتساب متناسب اقدام شد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 314 نفر تعیین شد. داده‌ها در دو بخش توصیفی و استنباطی پردازش شد. در ادامه به خلاصه‌ای از این یافته‌ها در انجام پایان نامه مدیریت روستایی حاضر اشاره شده است.
5-2-1- توصیف ویژگی های پاسخگویان (سرپرستان خانوار روستایی مورد مطالعه)
از آنجایی که جامعه مورد مطالعه سرپرستان خانوار بودند بنابراین شمار بیشتر پاسخگویان (2/95%) مرد بودند. همچنین نزدیک به 35 درصد تحصیلات متوسطه (راهنمایی و دبیرستان) داشتند. از نظر شغلی بیشتر روستاییان دارای شغل کشاورزی (2/60) بودند. از نظر سنی بیشتر در محدوده سنی میانسال و با میانگین 34/43 سال قرار داشتند. تعداد اعضای خانواده به طور متوسط 59/3 نفر بود و از این بین، حدوداً یکی از آنها دانشجو بود. همچنین تعداد خانوار فامیل ساکن در روستا به طور متوسط 16/26 خانوار می باشد. از نظر اقتصادی مالکیت زمین زراعی هر خانوار به طور متوسط 9/0 هکتار و مالکیت باغ هر خانوار به طور متوسط 32/0 هکتار گزارش شد. پاسخگویان به طور متوسط دارای 5/3 راس دام و میزان درآمد ماهیانه آنها به طور متوسط 11508000 ریال می باشد. پاسخگویان به طور متوسط در روز 11/4 ساعت را به تماشای تلویزیون و گوش دادن به رادیو می پرداختند و به طور متوسط در طول هفته 84/3 دفعه به شهر مراجعه می-کردند. به طور متوسط هر فرد با 06/41 نفر از اهالی محل دوست است و هر فرد روستایی در هفته گذشته به طور متوسط با 23/12 نفر از همسایگان خود ملاقات حضوری داشت و در یک روز عادی به طور متوسط با 67/13 نفر از اهالی روستا صحبت می‌کند. هر پاسخگو به طور متوسط 64/3 دفعه در سال با آشنایان به تفریح می‌رود و به طور متوسط با 72/10 خانوار هم محلی رفت و آمد خانوادگی دارد. اندکی بیش از 92 درصد از پاسخگویان متولد همان روستایی بودند که در آن سکونت داشتند. نیمی از پاسخگویان عضو فامیل غالب روستا بودند. هر پاسخگو به طور متوسط 86/3 سال عضو بسیج، 28/0 سال عضو انجمن و اولیا، 73/0 سال عضو صندوق قرض الحسنه و 15/0 سال عضو هیئت امنای مسجد بوده است. اعضای خانواده 5/18 درصد از پاسخگویان در مدیریت روستا عضویت داشتند. بیشترین فراوانی (1/91 درصد) مربوط به افرادی است که دارای ملک شخصی بودند. اندکی بیش از 30 درصد از پاسخگویان از خودروی شخصی برخوردار بودند و 1/48 درصد موتورسیکلت داشتند. از بین پاسخگویان، 281 نفر معادل 5/89 درصد دارای خانواده هسته ای و 3/71 در مرکز روستا ساکن بودند. اندکی بیش از 52 درصد از پاسخگویان از تلفن ثابت و تلفن همراه و فقط 3/1 درصد از اینترنت برخوردار بودند.
5-2-2- رضایت پاسخگویان از شرایط زندگی در روستا
از دیدگاه پاسخگویان از بین گویه های رضایت از شرایط زندگی، امنیت و آرامش حاکم در روستا و ارتباط و تعامل مردم با همدیگر از اهمیت بیشتری برخوردار است.
5-2-3- وضعیت سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه
نتایج نشان داد که 6/4 درصد از پاسخگویان سطح سرمایه اجتماعی در روستای خود را کم و 3/50 درصد نیز آن را در سطح متوسط ارزیابی کردند. از طرفی 5/38 درصد اعتقاد داشتند که سرمایه اجتماعی در روستا در سطح زیاد قرار دارد و 8/4 درصد نیز سرمایه جتماعی را در سطح خیلی زیاد ارزیابی کردند. از بین گویه های مولفه شبکه اجتماعی، مواردی مانند ارتباط با خویشاوندان، ارتباط با همسایه ها و حل مسائل و مشکلات از طریق گفتگو و ریش سفیدی از اهمیت بیشتری برخوردار بودند؛ این یافته با نتایج تحقیق توکلی و همکاران (1390) همسو می باشد. همچنین از بین گویه های مولفه اعتماد، مواردی مانند اعتماد به اعضای خانواده، اعتماد به اقوام و خویشاوندان و صداقت مردم روستا رتبه بالاتری داشتند. در مورد مولفه مشارکت نیز مشاهده می-شود که گویه های همواره سعی می‌کنم در انتخابات برگزار شده در سطح روستا شرکت کنم، با دادن پیشنهاد و ارایه نظرات خود به مسئولین محلی به پیشبرد امور روستا کمک می‌کنم (مشارکت فکری) و مردم روستا را به حل مسایل و مشکلات روستا ترغیب می‌کنم از رتبه بالاتری برخوردار بودند. از نظر آگاهی اجتماعی نیز گویه های با قوانین و مقررات مرتبط با کار و زندگی (گرفتن وام، معامله و غیره) آشنا هستم، همواره می‌کوشم از سیاست‌ها و اقدامات جاری دولت اطلاع کسب کنم و با وظایف و مسئولیت‌های سازمان‌های دولتی (دهیاری، تعاونی و غیره) محل آشنا هستم رتبه بالاتری داشتند. نتایج کلی این قسمت بیانگر سطح قابل قبول سرمایه اجتماعی در روستاهای مورد مطالعه است.
5-2-4- وضعیت حکمروایی شایسته در روستاهای مورد مطالعه
نتایج تحقیق نشان داد که، 5/3 درصد از پاسخگویان سطح حکمروایی شایسته در روستاهای خود را ضعیف و 5/46 درصد متوسط، 1/47 درصد خوب و 9/2 درصد خیلی خوب ارزیابی کردند. از بین گویه های توصیف کننده مولفه مشارکت گرایی، “مدیریت روستا با نهادهای دولتی در اجرای طرح‌ها همکاری مطلوبی دارد، مدیریت روستا حضور فعالانه‌ای در مراسم و گردهمایی‌هایی روستا (جشن‌ها، اعیاد و …) دارد و دهیار و اعضای شورای اسلامی روستا همکاری و هماهنگی لازم را در مدیریت روستا با هم دارند” از وضعیت بهتری برخوردارند. از بین گویه های توصیف کننده مولفه قانون مندی و عدالت محوری نیز گویه های “مدیریت روستا به قوانین و مقررات در حوزه کاری خود آگاهی و تسلط دارد، مدیریت روستا می‌کوشد با رعایت حقوق افراد، منافع آنها را تامین کند و مدیریت روستا قوانین و مقررات در حوزه فعالیت کاری را رعایت می‌کنند” رتبه بالاتری را کسب نموده‌اند. همچنین از بین گویه های توصیف کننده مولفه مسئولیت پذیری و پاسخگویی “مدیریت روستا به قوانین و مقررات در حوزه کاری خود آگاهی و تسلط دارد، مدیریت روستا می‌کوشد با رعایت حقوق افراد، منافع آنها را تامین کند و مدیریت روستا قوانین و مقررات در حوزه فعالیت کاری را رعایت می‌کنند” و از بین گویه های توصیف کننده مولفه شفافیت کارآیی و اثربخشی “مدیریت روستا از توانمندی‌های لازم برای انجام وظایف خویش برخوردارند، مدیریت روستا در حل اختلافات بین مردم روستا و ایجاد هماهنگی بین آنها تلاش موثر دارد، مدیریت روستا در اجرای طرح‌های عمرانی با همکاری نهادهای مسئول موفق عمل نموده است” رتبه بالاتری را کسب نموده‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت از دید پاسخگویان، مدیریت روستا از نظر این نشانگرها خوب عمل نموده است. به طورکلی، بیشتر پاسخگویان سطح حکمروایی شایسته در روستاها را در حد مناسبی می دانستند.
5-2-5- رابطه سرمایه اجتماعی با حکمروایی شایسته
نتایج نشان داد که بین سه مولفه ی شبکه اجتماعی، اعتماد، آگاهی اجتماعی و شاخص سرمایه اجتماعی کل با سه مولفه ی قانون مندی و عدالت محوری، مسئولیت پذیری و پاسخگویی، شفافیت کارآیی و اثربخشی و شاخص حکمروایی شایسته رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. به این معنی است که با بهبود مولفه های سرمایه اجتماعی، حکمروایی شایسته در سطح روستا نیز بهبود می‌یابد. در واقع با افزایش میزان اعتماد، آگاهی اجتماعی و شبکه اجتماعی روستاییان، مدیریت روستا نیز سعی بر این دارد تا در اجرای امور مربوط به روستا قانونمندتر و نسبت به مسئولیت محول شده به آن پاسخگو باشد و در قبال مردم روستا امور را با شفافیت و اثربخشی بیشتر انجام دهد. اینها مواردی است که منجر به بهبود حکمروایی شایسته در سطح روستا می شود. نتایج تحقیقات مختلف نیز بیانگر این بوده است که با افزایش سطح سرمایه اجتماعی در روستا حکمروایی شایسته نیز افزایش می یابد و امور مربوطه نیز تسهیل می شود. این یافته با نتایج تحقیق سردارنیا در سال 1390 همسو می باشد که بیان می‌کند سطح بالای تماس و همکاری میان مدیریت و سرمایه اجتماعی بر کارکرد مدیریتی تاثیر چشم‌گیر داشته است. مشارکت در هر دو بعد یعنی سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته وجود داشته است. منتها، در بعد سرمایه اجتماعی، عرضه مشارکت و در بعد حکمروایی شایسته، تقاضا برای مشارکت و بهره‌گیری از آن مطرح است. به زیان دیگر، حکمروایی شایسته می‌کوشد از مشارکت شکل‌گرفته در نظام سرمایه اجتماعی بهره گیرد و زمینه‌ساز جلب و ساماندهی مشارکت اجتماعی در امور روستا باشد. بنابراین، زمانی که مدیریت روستا سعی در جلب مشارکت مردم روستا جهت برنامه‌ریزی و مدیریت امور و اجرای آنها دارد ضمن جهت‌دهی و تقویت مشارکت اجتماعی و در نتیجه، بهبود سرمایه اجتماعی، امور روستا نیز شفاف‌تر و با پشتوانه مردمی و اثربخش‌تر به انجام می‌رسد و به عبارتی، مدیریت روستا به حکمروایی شایسته سوق پیدا می‌کند.
5-2-6- رابطه سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته با متغیرهای مورد مطالعه
بین متغیرهای تعداد دوستان در محل، تعداد ملاقات هفتگی با همسایگان، تعداد خانوار هم محلی دارای رفت و آمد، و شاخص سرمایه اجتماعی و نیز بین متغیرهای تفریح رفتن و شاخص سرمایه اجتماعی رابطه مثبت معنی داری بدست آمده است. این یافته با نتایج تحقیق دربان آستانه و رضوانی (1390) همسو می باشد. به علاوه بین سال‌های عضویت در انجمن و اولیا و شاخص حکمروایی شایسته رابطه مثبت معنی داری بدست آمده است. این یافته بیانگر این است که مشارکت بیشتر در چنین نهادهای اجتماعی می تواند منجر به بهبود حکمروایی شایسته در سطح روستا شود. به علاوه بین رضایت از شرایط زندگی در روستا و شاخص حکمروایی شایسته نیز رابطه مثبت معنی داری بدست آمده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت با بهبود عملکرد مدیریت روستا از طریق اعمال حکروایی شایسته، رضایت مردم روستایی از شرایط زندگی خود در روستا نیز افزایش می‌یابد.
رابطه بیشتر متغیرهای اقتصادی با سرمای اجتماعی معکوس و غیرمعنی دار است. این یافته، تا حدودی مبین ماهیت امروزین فعالیت اقتصادی و درآمدزایی در روستاها است که کمتر جمعی و مبتنی بر تعامل و همیاری و بیشتر بر پایه رقابت و در برخی موارد، تضاد منافع است. این یافته با نتایج تحقیق زنگنه و همکاران (1390) همسو می باشد.
5-2-7- مقایسه سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته در بین گروه‌های مختلف پاسخگویان
نتایج حاصل از انجام پایان نامه مدیریت حاضر نشان داد که ارزیابی گروه‌های مختلف پاسخگویان از سطح حکمروایی شایسته یکسان است و گروه‌های مختلف پاسخگویان دیدگاه مشابهی در این زمینه داشته‌اند. اما در خصوص سرمایه اجتماعی تفاوت معنی‌داری بین دیدگاه پاسخگویان مجرد و متأهل وجود دارد و افراد متأهل، سطح سرمایه اجتماعی را بیشتر از افراد مجرد ارزیابی کردند. با ازدواج افراد دامنه روابط آنها با دیگران و همکاری اجتماعی در امور محلی بیشتر می شود در نتیجه انتظار می‌رود سطح سرمایه اجتماعی را بیشتر از افراد مجرد ارزیابی کنند. همچنین دو گروه پاسخگویان عضو و غیرعضو در نهادهای اجتماعی نیز ارزیابی مشابهی از سطح سرمایه اجتماعی نداشته‌اند. به عبارت دیگر، عضویت در نهادها باعث افزایش روابط و همچنین افزایش میزان آگاهی و اعتماد و مشارکت افراد می شود و در نتیجه سطح سرمایه اجتماعی را بالا می برد.
مقایسه سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته بر حسب سطح تحصیلات نشان داده است که ارزیابی پاسخگویان از سطح حکمروایی شایسته و سرمایه اجتماعی یکسان است و افراد روستایی دیدگاه مشابهی در این زمینه داشته‌اند. این یافته با نتایج تحقیق زنگنه و همکاران (1390) همسو می‌باشد. این امر می تواند ناشی از ضعف کارکرد نظام آموزشی در پرورش خصلت‌های مرتبط با سرمایه اجتماعی و آشناسازی فراگیران با مفاهیم و سازوکارهای مشارکت مدنی و نهادی باشد.
5-2-8- مقایسه سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته در بین روستاهای مورد مطالعه
پاسخگویان ساکن در روستاهای با سطوح مختلف جمعیتی ارزیابی یکسانی از سطح حکمروایی شایسته نداشته و تفاوت معنی‌داری بین آنها در این خصوص مشاهده شده است. اما در خصوص سرمایه اجتماعی تفاوت معنی‌داری مشاهده نشده است. روستاهای با سطوح جمعیتی بیشتر در سطح میزان حکمروایی شایسته را بیشتر ارزیابی کردند که نشانگر ارتقاء حکمروایی شایسته با افزایش جمعیت است. این یافته از انجام پایان نامه مدیریت روستایی حاضر با نتایج تحقیق دربان آستانه و رضوانی (1390) همسو می باشد.
نتایج ارزیابی کلی سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته در روستاهای مورد مطالعه نشان داد که برای هر دو گروه روستای مورد مطالعه، میانگین سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته بیشتر از مقدار متوسط سه به دست آمده است. این یافته که بیانگر این است که روی‌همرفته سرمایه اجتماعی و حکمروایی شایسته در روستاهای مورد مطالعه مناسب است.
5-3- پیشنهادهای تحقیق
5-3-1- پیشنهادهای کاربردی
• دعوت مدیریت روستا (دهیار و شورا) از نمایندگان اقشار مختلف روستا برای حضور در نشست‌ها و جلسات رسمی به منظور آگاهی از خواسته‌ها، مسایل و مشکلات روستا و برنامه‌ریزی مشترک برای توسعه روستا؛
• اطلاع‌رسانی منظم و مناسب از طرف مدیریت روستا به اهالی روستا در خصوص برنامه‌ها، فعالیت‌ها و اقدامات انجام‌شده و یا در حال انجام؛
• شناسایی ظرفیت‌ها، منابع و امکانات موجود در سطح روستا از سوی مدیریت روستا و برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری از آن در راستای توسعه روستا؛
• تدوین برنامه برای توسعه و پیشرفت روستا و جهت‌دهی همه اقدامات و فعالیت‌ها در چارچوب آن از سوی مدیریت روستا؛
• گزارش‌دهی شفاف به مردم روستا از طرف مدیریت روستا در خصوص تخصیص منابع و اعتبارات؛
• پایبندی به قوانین و مقررات موجود در حوزه فعالیت مدیریت روستا بویژه طرح‌های هادی؛
• بهره‌گیری از توان متخصصان و جوانان تحصیلکرده روستا برای کمک به پیشرفت و آبادی روستا؛
• ارتباط مستمر و منظم با ارگان‌های دولتی ذیربط به منظور جلب حمایت‌ها و اعتبارات برای عمران و آبادی روستا؛
• شناسایی و برنامه‌ریزی برای پیشگیری از خطرات و بحران‌های طبیعی، اقتصادی و اجتماعی در روستا؛
• پرهیز از فامیل‌گرایی و فرقه‌گرایی در مدیریت روستا و رعایت عدالت و برابری و قانون‌مداری در ارایه خدمات به عامه مردم روستا؛
• تلاش مدیریت روستا برای معرفی مناسب روستا و امکانات و پتانسیل‌های موجود جهت جلب گردشگر، سرمایه‌گذار و نیز ارتقای هویت فرهنگی روستا؛
• تلاش مدیریت روستا برای حفظ منابع طبیعی و عمومی و نیز فرهنگ و هویت روستا؛
• بهره‌گیری از طرفیت اجتماعی ریش سفیدان و منتفذان اجتماعی روستا برای جلب مشارکت مردم روستا در پیشبرد امور جاری و عمرانی روستا؛
• تقویت اختیارات لازم توام با تخصیص امکانات و منابع مورد نیاز به شوراهای اسلامی و دهیاری‌ها برای پیشبرد فعالیت‌های عمرانی در سطح روستا؛
• اطلاع‌رسانی به روستاییان در مورد اهمیت و جایگاه شوراهای اسلامی و دهیاری‌ها و تشویق آنها به شرکت در انتخابات مربوط به شوراهای اسلامی؛
• تلاش شورای اسلامی روستایی برای انتخاب شایسته‌سالارانه دهیار و حمایت منطقی از او در پیشبرد امور روستا؛
• تعامل سازنده مدیریت روستا با کسب‌وکارها و شرکت‌های خصوصی و بنگاه‌های مستقر در روستا به منظور جلب حمایت آنها در توسعه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری مولد در روستا؛
• برگزاری دوره‌های آموزشی برای دهیاران و اعضای شورای اسلامی جهت ارتقای توان مدیریتی و سواد حقوقی و قانونی آنها بویژه آشنایی با وظایف و مسئولیت‌های محوله و تغییر و تحولات در قوانین و مقررات و رویه‌های اداری مرتبط با مدیریت روستایی؛ و
• نظارت و ارزیابی مستمر بر فعالیت شوراهای اسلامی روستاها و دهیاری‌ها توسط ارگان‌های مسئول با مشارکت نمایندگان اقشار مختلف روستا با بهره‌گیری از شاخص‌های حکمروایی شایسته.
5-3-2- پیشنهادهای پژوهشی
• بررسی رابطه بین حکمروایی شایسته با توسعه پایدار اجتماعی در مناطق روستایی
• آسیب‌شناسی قوانین و مقررات روستایی از منظر حکمروایی شایسته
• شناسایی و معرفی تجربه‌های موفق مدیریت روستایی از منظر حکمروایی شایسته
• بررسی رابطه بین حکمروایی شایسته با اثربخشی فعالیت‌های عمرانی در مناطق روستایی
• انجام این مطالعه در سایر مناطق به منظور دستیابی به الگویی جامع برای حکمروایی شایسته در مناطق روستایی
در صورت نیاز به مشاوره در زمینه انجام پایان نامه مدیریت روستایی با ما در ارتباط باشید.
